تهران: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
خط ۲۸۷: | خط ۲۸۶: | ||
*[http://www.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1623&language=en-US سامانهٔ آدرسیاب شهر تهران] | *[http://www.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1623&language=en-US سامانهٔ آدرسیاب شهر تهران] | ||
*[http://www.aqcc.org وضعیت آلودگی هوای تهران] | *[http://www.aqcc.org وضعیت آلودگی هوای تهران] | ||
[[category: | [[category:علوم انسانی]] |
نسخهٔ کنونی تا ۱ اوت ۲۰۰۸، ساعت ۱۷:۵۳
تهران بزرگترین شهر و پایتخت کشور ایران با جمعیت ۷٬۷۰۵٬۰۳۶ نفر است که به همراه توابع خود (استان تهران)، جمعیتی برابر ۱۳,۲۷۳,۰۰۹ نفر دارد.<ref name="آمار">پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران</ref>
ساختار اداری ایران در تهران متمرکز شده است. سطح شهر تهران به ۲۲ منطقه شهرداری بخش شده است. نماد شهر تهران برج و میدان آزادی (شهیاد پیشین) است و هماکنون برج دیگری به نام «میلاد» آماده بهرهبرداری است که آن هم به عنوان یکی از نمادهای تهران قلمداد میشود.
مطابق ردهبندی سال ۲۰۰۷، تهران در بین ۱۴۴ شهر در جهان، ۱۲۵مین شهر گران حساب میشود.<ref>English Wikipedia: List of most expensive cities for expatriate employyes</ref>
جغرافیای منطقه تهران
شهر تهران از نظر موقعیت جغرافیایی در ۵۱ درجه و ۰۸ دقیقه، تا ۵۱ درجه و ۳۷ دقیقه طول شرقی و ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۵۰ دقیقه عرض شمالی قرار گرفتهاست، و ارتفاع آن از ۱۷۰۰ متر در شمال به ۱۲۰۰ متر در مرکز و بالاخره ۱۱۰۰ متر در جنوب میرسد. تهران در پهنهای بین دو وادی کوه و کویر و در دامنههای جنوبی البرز گسترده شدهاست. از سمت جنوب به کوههای ری و بیبیشهربانو و دشتهای هموار شهریار و ورامین و از شمال به واسطه کوهستان محصور شدهاست. تهران را میتوان به سه منطقه طبیعی تقسیم کرد:
-کوهستانهای شمالی تهران؛ که بلندترین قله این کوهستان - توچال - با ۳۹۳۳ متر بر تمام فضای شهر مشرف است.
-دومین منطقه، دامنههای البرز است؛ که به تپه ماهورها و درههای اوین، درکه، نیاوران، حصارک و سوهانک منتهی میشود و همواره خیل عظیمی از جمعیت را بسوی خود فرامیخواند.
-منطقه سوم دشتی است که قسمت اعظم شهر تهران بر آن گسترده شده و دارای شیب ملایمی با جهت شمالی- جنوبی است.
از نظر آب و هوایی، تهران - غیر از نواحی کوهستانی شمال که اندکی مرطوب و معتدل است - کلاً گرم و خشک است و حداکثر دمای ثبت شده آن ۷/۳۸ و حداقل آن ۱۵- و متوسط سالانه حدود ۱۸ درجه سانتیگراد ثبت شدهاست (۱۳۷۶). فصل سرما در تهران معمولاً از آذرماه شروع میشود و بیشترین دمای سال را در مرداد ماه شامل است. کوههای اطراف تهران مانع بسیار مؤثری در نفوذ توده هواهای مختلف هستند بدین لحاظ هوای تهران آرامش و سکون بیشتری از مناطق مجاور خود دارد به عبارت دیگر واقع شدن کوهستان از سمت شمال و دشتهای حاشیه کویر از سمت جنوب و جنوب شرقی سبب ایجاد یک جریان خفیف و آهسته هوا از دشت به کوه در طی روز و از کوه به دشت در طول شب میگردد.
میزان بارندگی در سطح شهر تهران عمدتاً کم بوده و به مقدار ۸/۲۴۵ میلیمتر در طی سال اندازه گیری و تعداد روزهای یخبندان آن نیز ۳۶ روز در سال ثبت شدهاست (۱۳۷۶).
شهر تهران به وسیله دو رودخانه اصلی کرج و جاجرود و به همراه تعدادی رودخانههای فصلی دیگر مشروب میگردد، در واقع حد طبیعی فضای جغرافیایی تهران به واسطه این دو رودخانه مشخص میگردد.
رودخانه کرج پرآبترین رود دامنههای جنوبی البرز است که از بارانهای فصل سرد و ذوب برفهای مناطق کوهستانی تأمین میشود و در ۴۰ کیلومتری غرب تهران از کانون آبگیر خرسنگ کوه سرچشمه میگیرد و رودخانه جاجرود از کوههای کلون بسته که جزء بلندیهای خرسنگ کوه است سرچشمه گرفته و این دو رود مجموعاً قسمت عمده آب مصرفی شهر تهران را تأمین مینمایند. تهران به رغم داشتن منابع آبی فراوان به دلیل رشد جمعیت و کمی بارندگی در برخی دورهها با مشکل کمبود آب روبرو بودهاست.
شهر تهران از نظر زمین لرزه جزء مناطق پرزیان (۸ تا ۱۰ درجه مرکالی) بشمار میآید.
تاریخچه تهران
تا پیش از کشف تمدن قیطریه و همچنین کشف آثاری در تپههای عباس آباد، گمان میرفت پیشینه تاریخی این شهر به همان آثار یافت شده در حوالی شهرری محدود میشود، ولی اکتشافات باستانشناسی در تپههای عباس آباد، بوستان پنجم خیابان پاسداران و دروس، نشان داد تمام آبادیهای ناحیه تاریخی قصران، دورهای درخشان از استقرار اقوام کهن و خلاقیتهای فرهنگی را پشت سر گذاردهاند.<ref name="howtehranbecamecapital">بیبیسی فارسی: تهران چگونه پایتخت شد؟</ref>
پس از حمله مغولان به ری و تخریب این شهر، تهران بیش از پیش رشد یافت و عدهای از اهالی آواره ری را نیز در خود جای داد و مساحتش در این دوران به ۱۰۶ هکتار رسیده بود.<ref name="howtehranbecamecapital" />
نخستین بار، شاه طهماسب اول صفوی در ۹۴۴ هجری قمری هنگام گذر از تهران باغ و بوستان فراوان این شهر را پسندید و دستور داد تا بارو و خندقی به دورش بکشند، این بارو که ۱۱۴ برج به عدد سورههای قرآن و چهار دروازه رو به چهار سوی دنیای پیرامون داشت، از شمال به میدان توپخانه و خیابان سپه، از جنوب به خیابان مولوی، از شرق به خیابان ری و از غرب به خیابان وحدت اسلامی (شاپور) محدود میشد، مساحت تهران در این دوران به ۴۴۰ هکتار رسید.<ref name="howtehranbecamecapital" />
در دوره شاه عباس اول (۱۰۳۸-۹۹۶ هجری قمری) پل، کاخ و کاروانسراهای زیادی بنا شد، دربخش شمالی برج و باروی شاه تهماسبی، چهارباغ و چنارستانی ساخته شد که بعدها دورش را دیواری کشیدند و به صورت کاخ (کاخ گلستان) و مقر حکومتی درآوردند.
در دوره حکومت آقا محمدخان قاجار، تهران به پایتختی برگزیده شد، روز یکشنبه ۱۱ جمادی الثانی ۱۲۰۰ هجری قمری همزمان با عید نوروز آغا محمد خان قاجار در خلوت کریم خانی تاج سلطنت ایران را بر سر گذارد و تهران را به عنوان پایتخت این کشور معرفی کرد.<ref name="howtehranbecamecapital" />
نام تهران
در مورد وجه تسمیه نام تهران اختلاف نظر زیادی وجود دارد، پارهای پژوهشگران «ران» را پسوندی به معنای دامنه گرفتهاند و شمیران و تهران را بالادست و پایین دست خواندهاند و برخی تهران را تغییر شکل یافته «تهرام» به معنای منطقه گرمسیر دانستهاند، در مقابل شمیرام یا شمیران که منطقه سردسیر است و همچنین عدهای بر این باورند که سراسر دشت پهناوری که امروز تهران بزرگ خوانده میشود در میان کوههای اطراف، گود به نظر میرسید و بدین سبب «ته ران» نام گرفت.<ref name="howtehranbecamecapital" />
جمعیت
شهر تهران تا قبل از بنیانگذاری سلسلهٔ قاجار و برگزیدهشدن به عنوان پایتخت ایران، شهری کوچک بود. اما از آن زمان به بعد، رو به پیشرفت نهاد و در اواسط دورهٔ قاجار به بزرگترین شهر ایران تبدیل شد. بر اساس نخستین سرشماری رسمی که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت، این شهر با ۱٬۵۶۰٬۹۳۴ نفر جمعیت، پرجمعیتترین شهر ایران بودهاست.<ref>نشریه نتایج سرشماریهای مرکز آمار ایران</ref> همچنین بر اساس آخرین سرشماری رسمی که در سال ۱۳۸۵ انجام گرفت، جمعیت تهران، ۷٬۷۰۵٬۰۳۶ نفر بودهاست.<ref name="آمار">وبگاه مرکز آمار ایران</ref>
این شهر در حدود ۸۶۴ کیلومترمربع مساحت دارد[{{#اگر:|[[شیوه ارجاع به منابع{{{1}}}]]|شیوه ارجاع به منابع نیازمند منبع}}]{{#اگر: |[[رده: مقالههای نیازمند یادکرد/{{{2}}}]]|}} که از دیدگاه تأمین نیازمندیها و اداره بهتر شهر به ۲۲ منطقه شهرداری تقسیم شدهاست که هر کدام از شهرداریهای مناطق به مسائل و مشکلات ناحیهای خود میپردازند. این شهر به واسطهٔ داشتن شبکه مخابراتی گسترده دارای نواحی هفتگانه میباشد.
دیدنیها
شمس العماره، برج طغرل، کاخ گلستان، سر در باغ ملی، صاحب قرانیه، دروازه دولت، بازار تهران، بیبی شهربانو و.... بخشی از دیدنیهای تهران هستند که برای عموم بازدید از آنها آزاد است.
موزههای ایران باستان، ایران اسلامی، مردم شناسی، فرش، هنرهای معاصر، صنایع دستی، آبگینه، کتابخانه و موزه ملک و حیات وحش و بسیاری از موزههای دیگر تهران از جذابیتهای آن به شمار میآیند. از تماشاگههای تاریخ، پول، و زمان نیز میتوان به عنوان دیدنیهای تهران یاد کرد.
همچنین از نظر مذهبی آرامگاه حضرت عبدالعظیم در شهر ری امامزاده صالح در تجریش، امامزاده داوود در شمال کن و همچنین آرامگاه آیت الله خمینی مورد توجه بسیاری از بازدیدکنندگان و زائرین داخلی و خارجی قرار دارد.
مسیر خیابان پردرخت ولیعصر که از طولانیترین خیابانهای تهران است به عنوان یکی از معابر دیدنی شهر بهشمار میآید. شهرداری تهران در سال ۱۳۸۶ پیادهروهای این خیابان را از پل تجریش تا میدان راه آهن بازسازی کرده تا جایی برای قدم زدن باشد.<ref>جدید آنلاین: ابرشهر یا دهکدهای بزرگ؟</ref>
موزهها
بوستانها
برپایه آمار رسمی حدود ۷۳۹ بوستان فعال در تهران وجود دارد که بیش از ۱۲٫۵۳۴٫۲۸۳ مترمربع از سطح تهران را اشغال کردهاند. بیش از ۷۱ فرهنگسرا و خانه فرهنگ و همچنین ۳۳ موزه در سطح شهر تهران به فعالیت مشغولند که همه روزه تعداد کثیری را بسوی خود جلب میکنند.
مکانهای مذهبی
در تهران اماکن متبرکه متعددی نیز وجود دارد. افزون بر مسجدها و تکیههای معروف و همچنین وجود ۳۶ امامزاده در تهران و پیرامون آن باعث شده تا تعداد دیگری از جمعیت چند میلیونی این شهر را به سوی خود بکشاند.
فرودگاهها
فرودگاه بینالمللی امام خمینی شهر تهران دارای دو فرودگاه بینالمللی است:
- فرودگاه بینالمللی مهرآباد که نخستین فرودگاه بینالمللی تهران است.
- فرودگاه بینالمللی امام خمینی نیز با وسعتی بالغ بر ۱۵ میلیون مترمربع در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی تهران واقع شدهاست و دارای ظرفیت ۵/۷ میلیون مسافر در سال میباشد.
پایانههای مسافربری
- پایانه مسافربری شرق در خیابان دماوند
- پایانه مسافربری غرب خیابان آزادی
- پایانه مسافربری آرژانتین در میدان آرژانتین
- پایانه مسافربری جنوب در خیابان بعثت
شبکه راهآهن
شبکه خطوط راه آهن محورهای ارتباطی دیگری میباشند که از نظر حجم مسافر و حمل و نقل کالا به کلیه نقاط ایران درصد بالایی را به خود اختصاص داده و همچنین خطوط سراسری تهران- اروپا نیز از مبدا تهران فعالیت گستردهای دارد.
بزرگراهها
در سالهای اخیر با احداث گذرگاهها و بزرگراههای کمربندی تازهساز (بویژه بزرگراههای نیایش و تهران-پارچین) رشد چشمگیری داشتهاست. یکی دیگر از طرحهای اجرایی جهت سرعت بخشیدن به حمل و نقل درون شهری ایجاد خطوط ویژه اتوبوسرانی برقی است که در حال حاضر خط امام حسین- ترمینال شرق فعالیت دارد و خط دوم آن در آینده نزدیک مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت که میدان امام حسین را به میدان خراسان متصل خواهد کرد. طرح ترافیک طرح جامع دیگری میباشد که برای کاهش بار ترافیکی در محدوده مرکزی شهر تهران از ساعات ۳۰/۶ تا ۵ بعدازظهر در اجرا میشود و حدود ۳۳ کیلومتر مربع را پوشش میدهد.
متروی تهران
الگو:نوشتار اصلی بهره برداری از قسمتهایی از خطوط ۱، ۲ و ۵ متروی تهران طی سالهای ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰ آغاز شده و قسمتی از وظیفه جابجایی مسافران درون شهری و برون شهری (تهران- کرج) را به عهده گرفتهاست.
متروی تهران به مجموعهٔ قطارهای شهری تهران و همچنین «سازمان قطار شهری تهران و حومه» گفته میشود. تا تابستان ۱۳۸۶ (ژوئیه ۲۰۰۷ م.) این قطارها در سه خط اصلی در حال تردد هستند و دو خط دیگر نیز در حال احداث است. یکی از خطوط فعال بینشهری (میان کرج و تهران) و بقیه درونشهری هستند. تا پایان سال ۱۳۸۵ مسافت خطوط متروی بهرهبرداریشده برابر ۹۰ کیلومتر بودهاست.<ref name="hamshahri">مشایخی، مهرداد. رودخانهٔ مسافران در زیرزمین؛ مصاحبه با مدیر عامل شرکت بهرهبرداری مترو دربارهٔ خدمات مترو، روزنامهٔ همشری، چهارشنبه ۲۰ تیر ۱۳۸۶، صفحهٔ ۱۷.</ref>
اگرچه طرحهای اولیه متروی تهران در پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷ ریخته شد، اما بطور رسمی از سال ۱۳۷۷ (۱۹۹۹ م.) شروع به کار کرد<ref>{{
- if: {{#if: http://www.urbanrail.net/as/tehr/tehran.htm | {{#if: TEHRAN Metro |1}}}}
||خطای در استفاده از الگو:یادکرد وب: پارامترهای نشانی و عنوان اجباری هستند.
}}{{
- if:
| {{#if: {{#if: | {{#if: |1}}}} ||خطا در استفاده از الگو:یادکرد وب: پارامترهای نشانی بایگانی و تاریخ بایگانی یا باید هر دو ذکر شوند، یا هیچکدام درج نشوند.
}} }}{{#if:
| {{#if: | [[{{{نشانی نویسنده}}}|{{#if: | {{{نام خانوادگی}}}{{#if: | ، {{{نام}}} }} | {{{نویسنده}}} }}]] | {{#if: | {{{نام خانوادگی}}}{{#if: | ، {{{نام}}} }} | {{{نویسنده}}} }} }}
}}{{#if:
| {{#if: | ؛ {{{نویسندگان دیگر}}} }}
}}{{#if: |
{{#if: | (در تاریخ {{{تاریخ}}}) | {{#if: | {{#if: | ({{{ماه}}} {{{سال}}}) | ({{{سال}}}) }} }} |}}
}}{{#if:
| . }}{{ #if: | {{{ویراستار}}}:
}}{{#if:
| {{#if: | {{#if: TEHRAN Metro | [{{{نشانی بایگانی}}} TEHRAN Metro] }}}} | {{#if: http://www.urbanrail.net/as/tehr/tehran.htm | {{#if: TEHRAN Metro | TEHRAN Metro }}}}
}}{{#if: انگلیسی | (انگلیسی) }}{{#if:
| ()
}}{{#if:
| . {{{اثر}}}
}}{{#if:
| {{{صفحه}}}
}}{{#if: وبگاه UrbanRail
| . وبگاه UrbanRail{{#if: | | {{#if: || }} }}
}}{{#if:
||{{#if: | (در تاریخ {{{تاریخ}}}) | {{#if: | {{#if: | ({{{ماه}}} {{{سال}}}) | ({{{سال}}}) }} }} }}
}}.{{#if:
| بایگانی شده از نسخهٔ اصلی در تاریخ {{{تاریخ بایگانی}}}.
}}{{#if: ۷ ژوئیه ۲۰۰۷
| بازدید در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۷.
}}{{#if:
| «{{{نقل قول}}}»
}}</ref>. نخستین مسیر فعال، مسیر شماره ۵ مترو بود که بین تهران و کرج مسافر جابهجا میکرد.
از اواخر سال ۱۳۸۵، با افزایش مسافران و تعداد قطارها، بخشی جهت بهرهبرداری از بدنهٔ اصلی سازمان قطار شهری تهران و حومه جدا شده و با عنوان «شرکت بهرهبرداری راهآهن شهری تهران و حومه» به کار خود ادامه میدهد.<ref name="hamshahri"/>
پارکهای جنگلی مهم در تهران
... تهران دارای فضای سبز زیبایی در اطراف بزرگراههایش است.
نام پارک | مساحت (متر مربع) | منطقه |
---|---|---|
آزادگان | ۳۰۰۰۰۰ | ۴ |
پردیسان | ؟ | ۲ |
توسکا | ۳۰۰۰۰۰۰ | ۱۵ |
چیتگر | ۱۴۵۰۰۰۰ | ۲۲ <ref>شهرداری منطقه ۲۲ تهران: پارک چیتگر</ref> |
سرخه حصار | ۸۵۰۰۰۰۰ | ۱۳ |
فرحزاد | ۶۰۰۰۰۰ | ۱ |
لویزان | ۱۱۰۰۰۰۰۰ | ۴ |
آلودگی هوا و طرح زوج و فرد
ارائه یارانه سوخت و تعرفه بالای گمرکی بر خودروهای وارداتی به ایران و در نتیجه افت کیفیت تولیدات خودرو از یک سو و محصور بودن در بین کوهها از ۳ طرف از سوی دیگر موجب شده که تهران به شدت دچار مشکل آلودگی هوا باشد. آلودگی هوا به تنهایی در شهر تهران روزانه حدود ۳۰ نفر را مستقیماً به کام مرگ میفرستد.<ref>بیبیسی فارسی: هر روز ۲۷ تهرانی به دلیل آلودگی هوا میمیرند</ref>. این موضوع به دفعات باعث شده تا مسئولان مجبور به تعطیلی مدارس یا تعطیل رسمی شهر شوند.<ref>بیبیسی فارسی: آلودگی هوا تهران را تعطیل کرد</ref> آلودگی هوا در تهران موجب کاهش میانگین ضریب هوشی کودکان، افزایش درصد سقط جنین، کاهش طول عمر، خستگی زودرس و عوارض دیگر میگردد.
بنابر نظر برخی از کارشناسان محیط زیست، نخستین زنگ خطر جدی درباره آلودگی هوای تهران در سال ۱۳۷۴ به صدا درآمد، در آن هنگام نزدیک به یکصد نفر از کارشناسان و مدرسان حوزههای مرتبط محیط زیست، جغرافیا و شهرسازی در پی نشستی در سالن اجتماعات پارک شهر، متنی موسوم به بیانیه «هوای تهران ۷۴» منتشر کردند که در آن برای نخستین بار از آلودگی هوای پاییتخت به عنوان یک «بحران ملی» که راه مقابله با آن «عزم ملی» است، نام برده شد.
این بیانیه عمدتاً بر آثار بهداشتی و بیماریزای آلودگی هوا تاکید داشت و نویسندگان آن کوشیدند بر این نکته پافشاری کنند که یکی از علل بیماریهایی همچون افسردگی، اضطراب و انواع ناراحتیهای تنفسی در تهران، آلودگی هوا است و این پدیده را میبایست از جمله عوامل قابل توجه مرگ و میر در تهران به شمار آورد.
البته، این بیانیه آنقدر بازتاب نیافت که بتوان تصور کرد که همه فعالیتهای بعدی مقابله با آلودگی هوا در تهران را مورد تأثیر خود قرار میدهد، البته سه سال بعد از صدور بیانیه «هوای تهران ۷۴» توسط «جایکا» (کنسرسیومی از مشاوران بینالمللی که با محوریت کارشناسان ژاپنی طرح جامع برای کاهش آلودگی هوای تهران را تدوین کردند)، مرگ بین ۷ تا ۹ هزار نفردر تهران - تقریباً هر ساعت یک نفر- بر اثر آلودگی هوا اعلام شد.
بنابر گزارش سازمانهای مسئول، در بیش از دویست روز از ایام سال غلظت ذرات معلق آنچنان بالا است که گستره دید کامل را به کمتر از پانصد متر کاهش میدهد. به همین دلیل ساکنان محدوده دو سوم جنوبی شهر، اغلب تصویر محو و کدری از توچال را میبینند. از یک سوم بالای شهر هم دو سوم جنوبی آن به زحمت دیده میشود، اغلب هم این بخش از شهر در هالهای از مه-دود خاکستری غرق است و میزان آلودگی در مواقعی از سال به حدی میرسد که سازمانهای مسئول در کشور آن را در مرحله خطرناک و بحرانی اعلام کرده و خواستار ماندن کودکان، سالخوردگان و بیماران قلبی و تنفسی در داخل منزل میشوند.
در شرایطی که آلودگی هوا در تهران در وضعیت ناسالم و یا هشدارآمیز قرار میگیرد میزان آلایندهها به ویژه گاز منو اکسید کربن و ذرات معلق موجود در هوا، افزایش مییابد و مه-دود غلیظی آسمان شهر را میپوشاند.
به همین دلیل موقتاً در تهران، طرح محدودیت تردد خودروها در محدوده اداری - تجاری شهر به اجرا در آمده، به موجب این طرح ورود خودروهای شخصی به این محدوده در ساعات اداری به خودروهای دارای پلاک فرد در روزها فرد و خودروهای دارای پلاک زوج در روزهای زوج محدوده شدهاست.
- چهره ایران، راهنمای سیاحتی و مسافرتی، تهران: سازمان گیتاشناسی، ۱۳۷۴.
- سازمان جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، نقشه جدید تهران و اطراف، چاپ دوم با آخرین تغییرات، (نقشه شماره ۲۴۶)، تهران: هامون ۱۳۷۷ خورشیدی.
- راه خودرو، نقشه ویژه ترافیکی تهران، ۱۳۸۳ خورشیدی.
- شهری، جعفر، طهران قدیم.
- ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، جلد اول، صص ۵۲۹-۵۳۲، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، تهران: ۱۳۷۱خ.